Oefening van hoop

Oneindig goede God,
ik hoop, door de verdiensten van Jezus Christus,
van U te verkrijgen:
de eeuwige zaligheid
en alle genaden, die ik daarvoor nodig heb.

Dat hoop ik met een vast vertrouwen,
omdat Gij het hebt beloofd, Die almachtig zijt,
oneindig goed voor ons en getrouw in Uw beloften.

Heer, versterk mijn hoop!

Vierde zondag na Pasen

De Heilige Geest

Epistel
Jac. 1, 17-21
Veelgeliefden, ieder goede gave en ieder volmaakte gift komt van boven, afdalend van de Vader van het licht, bij Wie er geen verandering is of verduistering door onbestendigheid. Want uit vrije wil heeft Hij ons het leven geschonken door de prediking van de waarheid, opdat wij in zeker opzicht eerstelingen zouden zijn onder Zijn schepselen. Gij weet dat, mijn veelgeliefde broeders. Laat iedereen nu vlug bereid zijn om te luisteren, maar niet haastig om te spreken, en niet haastig met toornig te worden. Want een toornig mens volbrengt niet de gerechtigheid Gods. Verwijdert daarom ieder smet en alle verkeerde uitwas, en aanvaardt in zachtmoedigheid het woord, dat in u is uitgezaaid en dat de kracht bezit om uw zielen zalig te maken.

Evangelie
Joh. 16, 5-14
In die tijd sprak Jezus tot Zijn leerlingen: Ik ga heen tot Hem, Die Mij gezonden heeft; en niemand van u vraagt Mij: Waar gaat Gij heen? Maar de droefheid heeft Uw hart vervuld, omdat Ik u dit heb meegedeeld. Doch Ik zeg u de waarheid: het is goed voor u, dat Ik wegga. Want zo Ik niet wegga, zal de Helper niet tot u komen; als Ik echter heenga, zal Ik Hem tot u zenden. En wanneer Hij komt, zal Hij aan de wereld bewijzen, dat zij ongelijk heeft wat betreft zonde, gerechtigheid en veroordeling. Wat betreft zonde: omdat zij niet in Mij geloofd hebben. Wat betreft gerechtigheid: omdat Ik heenga tot de Vader, en gij Mij niet meer zult zien. Wat betreft veroordeling: omdat de vorst dezer wereld reeds geoordeeld is. Nog veel heb Ik u te zeggen, doch gij kunt het nu nog niet verdragen. Maar wanneer Hij komt, de Geest der waarheid, dan zal Hij u de volle waarheid leren. Want Hij zal niet spreken uit Zichzelf, maar Hij zal spreken, al wat Hij hoort; en Hij zal u de komende dingen verkondigen. Hij zal Mij verheerlijken, want van het mijne zal Hij ontvangen en het aan u verkondigen.

Overweging
Vorige week zondag sprak het Evangelie over de ‘korte tijd’ die voor ons een aansporing tot waakzaamheid en gereedheid moet zijn. Maar de kortheid van de tijd is ook bron van de christelijke hoop die ons leven moet bezielen. De deugd van de hoop is ook te vinden in de teksten van deze heilige Mis, zo ook in de oratie van deze vierde zondag na Pasen: “God, Die de gelovigen een van geest en wil doet zijn, doe Uw volk datgene liefhebben wat Gij voorschrijft, datgene verlangen wat Gij belooft, opdat te midden van de wisselvalligheden van deze wereld onze harten daar verblijven waar de echte vreugde is."

“Te verlangen wat Gij belooft”, dat is een van de beden die deze oratie bevat. Deze gaat over de deugd van hoop, de deugd die bij uitstek ons christelijke bestaan kenmerkt. Wij verlangen, wij moeten verlangen naar hetgeen God ons belooft.

Wat is eigenlijk de christelijke hoop? Wat bedoelt een christen als hij daarover spreekt? De hoop is een verlangen naar een moeilijk, maar toch bereikbaar goed, met het vaste vertrouwen dit goed te zullen verkrijgen. Hopen is dus verlangen en vertrouwen. Waar geen verlangen is, daar is ook geen hoop. Waar het vertrouwen ontbreekt, daar is ook alle hoop verbannen. Wij spreken over de natuurlijke hoop (die naar de natuurlijke goederen streeft) en over de bovennatuurlijke hoop, en dat is de christelijke hoop, dat is wat wij in de oratie vragen: de deugd van hoop.

“Te verlangen wat Gij belooft.” Wat is dat, wat God ons belooft? De onzichtbare goederen, het volmaakte kindschap van God, het lichaam der verrijzenis, gelijkvormig aan Christus’ Lichaam. De verlossing en het eeuwig leven met God Zelf, dat voor ons bestemd is, dat is wat de trouwe dienaars van God mogen verwachten. God Zelf is dus het fundament van de hoop. En die hoop is een gave van Hem, die Hij ons tegelijkertijd met Zijn genade schenkt. Daarin kunnen wij zien dat God eigenlijk de bron, de ondersteuning en het doel van onze hoop is. Hij is de bron, omdat de hoop alleen uit Zijn pure goedheid aan ons wordt geschonken. Uit onszelf kunnen wij ze niet verkrijgen. Hij is de ondersteuning, want Hij geeft ons onophoudelijk de noodzakelijke middelen om ons einddoel te bereiken. Uiteindelijk is Hij Zelf dit doel, Hij Die alles omvat en al onze verlangens vervult.

“In hoop zijn wij gered.” (Rom. 8, 24), zegt de apostel Paulus tegen de Romeinen en tegen ons. De waarborg van onze hoop is de goddelijke liefde die zichtbaar geworden is door de Menswording van Zijn Woord. Door Zijn dood en verrijzenis geeft Christus ons de zekerheid dat onze hoop in vervulling gaat. Deze zekerheid hebben wij door de belofte van de Heilige Geest en door Zijn aanwezigheid in de Kerk. Maar deze hoop wordt ons niet zo maar gegeven. Door de hoop, te midden van de wisselvalligheden van deze wereld, kunnen onze harten gevestigd blijven waar de ware vreugde is. Dan wordt het duidelijk dat wij op aarde vreemdelingen en pelgrims op doorreis zijn. Wij zoeken hier geen vaste woonplaats. Wij gaan de aarde verlaten en moeten er niet aan denken ons hier blijvend te vestigen. Dat zou ons moeten helpen om een gezonde afstand te houden tot alles wat er in ons leven gebeurt, het lijden en de mislukkingen christelijk te beleven, en ons niet te binden aan de goederen van deze wereld.

Domine, salvum fac regem (Guillaume-Gabriel Nivers)

27 april: Heilige Petrus Canisius, belijder en kerkleraar

Peter Canisius werd op 8 mei 1521 te Nijmegen geboren. Hij was de zoon van de burgemeester van deze stad. Hij studeerde in Keulen, waar de jezuïetenorde de eerste vestiging buiten Frankrijk stichtte. De orde van Ignatius van Loyola werd voor Petrus het middelpunt van zijn leven. Hier vond de geleerde filosofiedoctor wetenschap en apostolische bezigheden in harmonie verenigd.

Hij heeft zich ingezet voor het behoud en de vernieuwing van het katholiek geloof. In woord en geschrift werd hij een alom gewaardeerd persoon. Hij was de pauselijke theoloog tijdens het concilie van Trente (1545-1564), universiteitsrector en theologieprofessor in Ingolstadt, dompredikant in Wenen, studeerde in Messina (Sicilië) en werkte in Milaan, Praag, München, Augsburg en Innsbruck.

Tot driemaal toe werd hem de bisschopszetel van Wenen aangeboden en even zoveel keer heeft hij deze geweigerd. Hij was een persoon in aanzien in de katholieke wereld. In bijna alle kerkelijk-politieke ontwerpen en beslissingen is zijn aanwezigheid tastbaar. Hij werkte stichtend voor zijn orde. Het bekendste werk dat Petrus Canisius heeft geschreven is de grote catechismus (Canisius-catechismus), reeds bij zijn dood was men toe aan de 200e druk.

In 1580 werd hij naar Fribourg in Zwitserland verplaatst, waar hij het tegenwoordige Sint-Michaelscollege stichtte. Op 21 december 1597 stierf hij in deze stad en werd onder het hoofdaltaar van de Sint-Michaelskerk begraven.

Een deel van zijn relieken is naar Nijmegen overgebracht. Op 21 mei 1925 werd hij door paus Pius XI heilig verklaard en tot kerkleraar verheven. Petrus Canisius wordt ook wel de tweede apostel van Duitsland genoemd.

26 april: H.H. Cletus en Marcellinus, pausen en martelaren (gedachtenis)

Paus Cletus (linkerfoto, uit de Sint-Pietersbasiliek in Rome) is tot het christendom bekeerd door de heilige Petrus en is ook door hem tot priester gewijd. Hij is mogelijk de Cletus over wie de heilige Augustinus heeft geschreven. Cletus was de derde paus en trad aan in het jaar 76. Hij stierf als martelaar rond het jaar 89. Zijn relieken worden bewaard in de kerk toegewijd aan de heilige Linus in Rome.

Paus Marcellinus (rechterfoto, eveneens uit de Sint-Pietersbasiliek in Rome) was de 29e paus. Van hem is niet veel meer bekend dan dat hij de Romeinse catacomben uitbreidde. Hij trad aan als paus in het jaar 296 en stierf als martelaar in Rome in het jaar 304.

Beide pausen worden genoemd in de Canon van de heilige Mis. Zij worden gezamenlijk gevierd omdat hun beider pontificaat in het teken stond van zware Kerkvervolging onder het Romeinse rijk.

26 april: Moeder van Goede Raad

Gebed tot de Moeder van Goede Raad

Roemrijke Maagd,
door het eeuwig raadsbesluit uitverkoren
tot Moeder van het mensgeworden Woord,
schatbewaarster van de goddelijke genaden
en voorspreekster van de zondaren,
ik, uw onwaardigste dienaar,
neem mijn toevlucht tot u,
opdat gij in dit tranendal
mijn gids en raad zult zijn.

Verkrijg voor mij,
door het kostbaar Bloed
van uw goddelijke Zoon,
vergiffenis van mijn zonden,
de zaligheid voor mijn ziel
en de nodige middelen
om dit te bewerkstelligen.

Verkrijg voor de heilige Kerk
de zegepraal over haar vijanden
en de verspreiding van Jezus’ Rijk
over de gehele aarde.

Amen.

25 april: Bidprocessie (Litaniae maiores)

Op 25 april viert de Kerk twee plechtigheden die niets met elkaar te maken hebben, de bidprocessie 'Litaniae majores' en het feest van de heilige Marcus.

De bidprocessie in Rome kwam in de plaats van een soortgelijke heidense ommegang, die van oudsher op 25 april buiten de stad gehouden werd, om de gunst van de heidense goden over de veldvruchten af te smeken en allerlei onheil af te wenden. De christelijke bidprocessie bestond waarschijnlijk al voor Gregorius de Grote. De gelovigen in Rome verzamelden zich in de kerk van de heilige Laurentius en gingen in processie buiten de stad om daarna via de kerk van de heilige Valentinus naar de Sint-Pietersbasiliek te trekken. In de basiliek werd de litanie van alle heiligen gezongen.

Dat de bidprocessie samenvalt met het feest van de heilige evangelist Marcus is louter toeval. Daarom geldt dat als het feest van de heilige Marcus verplaatst wordt, dat de processie niet op een andere dag wordt gehouden. Alleen als Paaszondag op 25 april valt, dan wordt de processie op de dinsdag daarna gehouden.

De christelijke ommegang wordt geacht vandaag met meer plechtigheid te geschieden (vandaar: Litaniae maiores dan op de Kruisdagen (Litaniae minores). Na aanroeping van alle heiligen wordt de litanie als volgt besloten:

Propitius esto, Parce nobis, Domine.
Propitius esto, Exaudi nos, Domine.

Ab omni malo, Libera nos, Domine
Ab omni peccato, Libera nos, Domine.
Ab ira tua, Libera nos Domine.
A subitanea et improvisa morte, Libera nos, Domine.
Ab insidiis diaboli, Libera nos, Domine.
Ab ira, et odio et omni mala voluntate, Libera nos, Domine.
A spiritu fornicationis, Libera nos, Domine.
A fulgure et tempestate, Libera nos, Domine.
A flagello terræmotus, Libera nos, Domine.
A peste, fame et bello, Libera nos, Domine.
Ab imminentibus periculis, Libera nos, Domine.
A morte perpetua, Libera nos, Domine.

Per mysterium sanctæ Incarnationis tuæ, Libera nos, Domine.
Per Adventum tuum, Libera nos, Domine.
Per Nativitatem tuam, Libera nos, Domine.
Per Baptismum et sanctum Ieiunium tuum, Libera nos, Domine.
Per Crucem et Passionem tuam, Libera nos, Domine.
Per Mortem et Sepulturam tuam, Libera nos, Domine.
Per sanctam Resurrectionem tuam, Libera nos, Domine.
Per admirabilem Ascensionem tuam, Libera nos, Domine.
Per adventum Spiritus Sancti Paraclyti, Libera nos, Domine.
In die Iudicii, Libera nos, Domine.

Peccatores, Te rogamus, audi nos!
Ut nobis parcas, Te rogamus, audi nos.
Ut nobis indulgeas, Te rogamus, audi nos.
Ut ad veram pœnitentiam nos perducere digneris, Te rogamus, audi nos.
Ut Ecclesiam tuam sanctam regere et conservare digneris, Te rogamus, audi nos.
Ut Domnum Apostolicum et omnes ecclesiasticos ordines in sancta Religione conservare digneris, Te rogamus, audi nos.
Ut inimicos sanctæ Ecclesiæ humiliare digneris, Te rogamus, audi nos.
Ut regibus et principibus christianis pacem et veram concordiam donare digneris, Te rogamus, audi nos.
Ut cuncto populo christiano pacem et unitatem largiri digneris, Te rogamus, audi nos.

Ut omnes errantes ad unitatem Ecclesiæ revocare, et infideles universos ad Evangelii lumen perducere digneris, Te rogamus, audi nos.
Ut nosmetipsos in Tuo sancto servitio confortare et conservare digneris - Te rogamus, audi nos.
Ut mentes nostras ad cælestia desideria erigas, Te rogamus, audi nos.
Ut omnibus benefactoribus nostris sempiterna bona retribuas, Te rogamus, audi nos.

Ut animas nostras, fratrum, propinquorum et benefactorum nostrorum ab æterna damnatione eripias, Te rogamus, audi nos.
Ut fructus terræ dare et conservare digneris, Te rogamus, audi nos.

Ut omnibus fidelibus defunctis requiem æternam donare digneris, Te rogamus, audi nos.

Ut nos exaudire digneris, Te rogamus, audi nos.
Fili Dei, Te rogamus, audi nos

Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, parce nobis, Domine.
Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, exaudi nos, Domine.
Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, miserere nobis.

Christe, audi nos.
Christe, exaudi nos.
Kyrie, eleison.
Christe, eleison.
Kyrie, eleison.

24 april: Heilige Fidelis van Sigmaringen, martelaar

De heilige Fidelis van Sigmaringen werd op 1 oktober 1577 geboren als Marc Roy. Zijn medestudenten noemden hem de christelijke filosoof. Hij was vroom, bekommerde zich om de armen en de zieken en bad en mediteerde veel. Hij studeerde recht in Freiburg im Breisgau, werd advocaat in Colmar en kreeg er de bijnaam advocaat van de armen. Hij wilde echter zijn leven aan God wijden en aan de verkondiging van het Evangelie. Hij trad in 1612 in bij de Capucijnen in Freiburg im Breisgau en nam de naam Fidelis aan.

De eerste jaren van zijn kloosterleven waren moeilijk en hij viel ten prooi aan diepe twijfel en zware verleidingen. Hij verkocht zijn bezittingen en vond opnieuw rust. Hij leefde in een zeer bescheiden inboedel, droeg versleten kleding en deed veel boete en verstervingen.

Fidelis was geliefd om zijn naastenliefde, zijn geleerdheid en zijn geloof. Hij werd door de Congregatie voor de Evangelisatie van de Volkeren naar Graubünden gezonden om er het protestantisme te bestrijden. Hij vervulde zijn taak met volle ijver en leidde een streng en heilig leven, waardoor hij vele bekeerlingen maakte. Hij werd echter verraden en doodgeslagen door een groep mannen die zijn activiteiten bestreden. Zo stierf hij op 24 april 1622 in Seewis im Prättigau (Zwitserland) als martelaar.

Fidelis werd in 1729 door paus Benedictus XIII zalig verklaard en in 1746 heilig verklaard door paus Benedictus XIV.

23 april: Heilige Georgius, martelaar (gedachtenis)

De heilige Georgius, of Sint Joris, werd oorspronkelijk in Lydda in Palestina vereerd. Zijn Passio (uit de vijfde eeuw) is in tal van varianten overgeleverd. Hij was een officier, afkomstig uit Cappadocië (een landstreek in Klein-Azië, Turkije), die diende onder keizer Diocletianus.

In 305 werd de heilige Joris door de christenvervolgers vastgenomen en gefolterd. Hij werd op een rad gelegd en in ongebluste kalk gedrenkt. Hij liep echter geen letsel op. Onder de indruk van dit wonder liet de keizerin zich dopen. Omdat ze zich tot het christelijk geloof bekeerde werd ze - samen met Sint Joris - op de toren van de stadsmuur onthoofd. Dit alles zou gebeurd zijn in het Beloofde Land.

Rond zijn persoon ontstonden zowel in het oosten als in het westen vele legenden; de meest bekende is die van zijn gevecht met de draak. Het draaksteken is op deze legende terug te voeren.

Te zijner tijd werd het land door een draak getiranniseerd. Dagelijks verslond hij twee schapen, die hem geofferd werden zodat hij zich rustig houden zou. Toen de laatste schapen op deze manier verdwenen waren eiste de draak mensenoffers. Het lot viel op de dochter van de koning. In bruidskleren trad zij haar dood tegemoet. Maar Sint Joris viel de draak met een lans aan en verwondde het gedrocht. Hij beloofde de koning en het volk dat hij het ondier doden zou als iedereen zich zou laten dopen. Toen koning en volk akkoord gingen, doodde hij het ondier en op die dag lieten zich 15.000 mensen dopen.

Sint Joris werd de beschermheilige van de ridders, vooral van de kruisvaarders, van de cavalerie, de padvinders en verkenners. Ook de boeren kozen hem als patroon wegens zijn naam (Grieks geoorgos = landman). De nationale synode van Engeland verklaarde hem in het jaar 1222 tot patroon van Engeland. Hij wordt voorgesteld als een geharnaste ridder met lans of zwaard of een standaard met kruisvaan, meestal te paard de draak bevechtend.

In het kasteel Konopiste (circa 40 km ten zuidoosten van Praag) bevindt zich een grote collectie Sint-Jorisbeelden en -schilderijen, die door aartshertog Frans Ferdinand van Oostenrijk verzameld zijn.

De heilige Georgius, of Sint Joris, wordt gerekend tot de veertien heilige helpers in nood. De anderen zijn Achatius, Barbara, Blasius, Catharina, Christoffel, Cyriacus, Dionysius, Egidius, Erasmus, Eustachius, Margaretha, Pantaleon en Vitus. In het Oosten wordt hij vereerd als aartsmartelaar (megalomarturos).

Sint Joris is patroon van Engeland, padvinders, verkenners, boeren, mijnwerkers, kuipers, zadelmakers, toeristen, ziekenhuizen, soldaten, militairen, gevangenen, ruiters, vee, het weer, en strijd in elke vorm. Hij is patroon tegen oorlogsgevaar, bekoringen, koorts en pest. Bovendien is hij helper in nood.

O Filii et Filiae (O Zonen en Dochters)

Latijn O filii et filiae Rex caelestis, Rex gloriae, morte surrexit hodie, alleluia. Alleluia, Alleluia, Alleluia. Et mane prima sabbati, ad ostium monumenti accesserunt discipuli, alleluia. Alleluia, Alleluia, Alleluia. Et Maria Magdalene, et Jacobi, et Salome, venerunt corpus ungere, alleluia. Alleluia, Alleluia, Alleluia. In albis sedens Angelus, praedixit mulieribus: in Galilaea est Dominus, alleluia. Alleluia, Alleluia, Alleluia. Et Joannes Apostolus cucurrit Petro citius, monumento venit prius, alleluia. Alleluia, Alleluia, Alleluia. Discipulis adstantibus, in medio stetit Christus, dicens: Pax vobis omnibus, alleluia. Alleluia, Alleluia, Alleluia. Ut intellexit Didymus, quia surrexerat Jesus, remansit fere dubius, alleluia. Alleluia, Alleluia, Alleluia. Vide, Thoma, vide latus, vide pedes, vide manus, noli esse incredulus, alleluia. Alleluia, Alleluia, Alleluia. Quando Thomas Christi latus, pedes vidit atque manus, Dixit: Tu es Deus meus, alleluia. Alleluia, Alleluia, Alleluia. Beati qui non viderunt, Et firmiter crediderunt, vitam aeternam habebunt, alleluia. Alleluia, Alleluia, Alleluia. In hoc festo sanctissimo sit laus et jubilatio, benedicamus Domino, alleluia. Alleluia, Alleluia, Alleluia. De quibus nos humillimas devotas atque debitas Deo dicamus gratias, alleluia. Alleluia, Alleluia, Alleluia.

Nederlandse vertaling (J.W. Schulte Nordholt) Hoort aan, gij die Gods kind’ren zijt: der heem’len hoogste Majesteit verrees vandaag in heerlijkheid, alleluia. Alleluia, Alleluia, Alleluia. De drie Maria’s daalden af vroeg in de schemer naar het graf, met zalf, waar elk haar liefde in gaf, alleluia. Alleluia, Alleluia, Alleluia. Door Magdalena’s angstig woord zijn twee discip’len aangespoord en haastten ademloos zich voort, alleluia. Alleluia, Alleluia, Alleluia. De vrouwen, naar het graf gegaan, zegde een witte engel aan, dat nu de Heer was opgestaan, alleluia. Alleluia, Alleluia, Alleluia. Johannes is over het veld sneller dan Petrus voortgesneld, om zelf te zien wat werd gemeld, alleluia. Alleluia, Alleluia, Alleluia. Aan de discipelen bijeen was ’t Christus Zelve Die verscheen en vrede wenste als voorheen, alleluia. Alleluia, Alleluia, Alleluia. ’t Bericht werd Thomas ook gedaan. Hij hoorde het vol twijfel aan dat Jezus zou zijn opgestaan, alleluia. Alleluia, Alleluia, Alleluia. Zie, Thomas, Mijn doorboorde zij, Mijn handen, voeten allebei, en twijfel niet, geloof in Mij, alleluia. Alleluia, Alleluia, Alleluia. De wond van spijker en van speer zag hij en twijfelde niet meer, maar stamelde: mijn God en Heer, alleluia. Alleluia, Alleluia, Alleluia. Zalig wie niet getwijfeld heeft, niet ziet en toch zich overgeeft, zijn deel is dat hij eeuwig leeft, alleluia. Alleluia, Alleluia, Alleluia. Wij vieren ’t feest van Pasen weer, en brengen alle lof en eer aan onze opgestane Heer, alleluia. Alleluia, Alleluia, Alleluia. Voor alles wat Hij heeft gedaan, roepen wij God ootmoedig aan nu onze Heer is opgestaan, alleluia. Alleluia, Alleluia, Alleluia.